ur. 22 VII 1878 (1879) w Warszawie
zginął ok. 10 VIII 1942 w hitlerowskim obozie zagłady w Treblince

Janusz Korczak to literacki pseudonim przybrany przez 20-letniego Henryka Goldszmita, który z czasem zastąpił właściwe nazwisko. Z kolei jako „Stary Doktor” wygłaszał Korczak w latach 1935-1936 radiowe pogadanki zwrócone do dzieci i zwane przez niego „gadaninkami starego doktora”. To określenie na zawsze związało się z osobą Janusza Korczaka, choć przecież nie medycyna była najważniejszą sferą jego działania. Pochodził z zamożnej żydowskiej rodziny; ojciec był adwokatem. Po jego śmierci musiał jednak sam na siebie zarabiać, kończąc gimnazjum i studiując na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego. W czasach studenckich budzi się w Korczaku zamiłowanie do pióra oraz żywe zainteresowanie sprawami wychowawczymi – sytuacją dziecka w świecie dorosłych. Już w swoich najwcześniejszych powieściach „Dzieci ulicy” (1901) i „Dziecko salonu” (1904) występuje jako orędownik spraw małego człowieka, traktowanego przez ludzi dorosłych w sposób ograniczający, łamiący prawa, które powinny przysługiwać dzieciom. Cała późniejsza twórczość Korczaka, a przede wszystkim dwuksiąg „Król Maciuś I” i „Król Maciuś na bezludnej wyspie” (1923), poświęcona jest szukaniu godnego miejsca dla dzieci i ich marzeń.

Czytelnikami fantastycznej opowieści o przygodach króla reformatora Maciusia I mogą być nie tylko dzieci, choć autor pisze we wstępie: Dorośli wcale nie powinni czytać mojej powieści, bo są w niej rozdziały niestosowne, więc nie zrozumieją i będą się wyśmiewali... Jednak powinni, bo znajdą tu cenne refleksje na temat sensu życia, ludzkich ambicji, mechanizmów władzy, no i spojrzenie z pozycji dziecka na sprawy wielkiego świata.

Medycyna, pedagogika, psychologia, powieściopisarstwo, publicystyka radiowa, wspólne z dziećmi redagowanie gazety „Mały przegląd” (1926-1930) stanowią tylko otoczkę głównego nurtu działalności Starego Doktora – wielkiego wychowawcy społecznika. Był on współtwórcą i kierownikiem (1912-1942) żydowskiego Domu Sierot oraz sierocińca Nasz Dom dla polskich dzieci (1919- 1936). Tu wcielał w życie swój własny system pedagogiczny, którego fundamentem było traktowanie dziecka jako pełnoprawnego partnera, z niezbywalnym prawem do serdecznej miłości. Stary Doktor to człowiek, który całe swoje życie, aż do męczeńskiej śmierci w Treblince, poświęcił dzieciom. Postać Janusza Korczaka stała się znana w świecie jako przykład wierności najszlachetniejszym ludzkim ideałom. W polskim panteonie piękna, tragiczna postać Mądrego i Dobrego Doktora zajmuje wysokie miejsce. Spośród wizerunków Janusza Korczaka wybraliśmy taki, który jemu samemu najbardziej by się podobał: jest to jego portret narysowany przez jednego z wychowanków warszawskiego domu dziecka.

 

 „...kocham Wisłę warszawską
i oderwany od Warszawy
odczuwam żrącą tęsknotę.
Warszawa jest moja i ja jestem jej.
Powiem więcej: jestem nią.
Razem z nią cieszyłem się i smuciłem,
jej pogoda była moją pogodą,
jej deszcz i błoto moimi też.
Z nią razem wzrastałem. (...)
Warszawa była terenem
czy warsztatem mojej pracy,
tu miejsce postoju,
tu groby.”

 

Janusz Korczak – „Pamiętnik”